پنجشنبه ۱۴ تير ۱۴۰۳
به گزارش صد آنلاین ، تاریخ معاصر ایران، حرکت سینوسی میان تضادهاست؛ نوسان میان امید و ناامیدی، سنت و مدرنیزاسیون، انقلاب‌ها و ضدانقلاب ها، اصولگرایی و اصلاح طلبی. ایران یک بار دیگر در آستانه یک حادثه تاریخی قرار گرفته است؛ انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری پس از سانحه ناگهانی برای هلیکوپتر ابراهیم رئیسی و درگذشت نابهنگام او. این انتخابات که بر دولت تحمیل شده و این شانس وجود دارد که در نتیجه آن، آینده ایران دگرگون شود. قبل از اعلام نتایج تایید صلاحیت‌ها سوال مهم این بود که آیا نظام سیاسی حاضر است تنش‌های داخلی اجتماعی و سیاسی را کاهش دهد؟
آیا حاضر است برخلاف سه انتخابات پیشین، راهی برای تنفس جریان‌های رقیب جریان حاکم باز کند؟ آیا در‌های تعامل با جهان قابل گشوده شدن است یا ترجیح می‌دهد شکاف فزاینده بین مردم و دولت را در داخل حفظ کند و در عین حال سیاست‌های تقابلی در خارج از کشور را ادامه دهد؟ با اعلام نتایج تایید صلاحیت‌ها به نظر می‌رسد راه تنفس کمی باز شده است. هر چند ترکیب کاندیدا‌ها ناعادلانه (یک در برابر پنج) است، اما تایید صلاحیت همان یک کاندیدای اصلاح‌طلب هم نشان می‌دهد هنوز راهی برای تعامل با جهان و مردم ایران به جای تقابل وجود دارد. هرچند رئیس‌جمهوری که از روند‌های انتخاباتی موجود در ایران بیرون می‌آید، امکاناتی جزئی برای رفع نارضایتی‌های داخلی و نواقص سیاست‌های خارجی خواهد داشت، اما تاریخ نشان داده روسای جمهور ایران، با دستان نیمه‌بسته، تاثیر شگرفی بر وضعیت معیشیت مردم منبعث از تحریم‌های بین‌المللی داشته‌اند. فرصت نادر انتخاب رئیس‌جمهور ایران قبل از آمریکا با درگذشت ناگهانی رئیس‌جمهور، انتخابات ریاست جمهوری در ایران یک سال جلو افتاد و به این ترتیب برای نخستین‌بار در تاریخ، ایرانی‌ها قرار است چند ماه زودتر از آمریکایی‌ها تکلیف رئیس‌جمهورشان را روشن کنند. این فرصت چندماهه به این دلیل اهمیت دارد که شواهد نشان می‌دهد چه از نظر افکار عمومی مردم ایران و چه از بعد اجرایی، بین وضعیت مردم ایران در دوره ریاست جمهوری چهره‌های مختلف در آمریکا تفاوت وجود دارد. «ایسپا» آبان ماه ۱۳۹۵ یک نظر سنجی انجاد داد و از پاسخ دهندگان پرسید آیا رای آوردن هر یک از کاندیدا‌های ریاست جمهوری آمریکا، تفاوتی برای ایرانی‌ها ایجاد خواهد کرد یا خیر؟ نتایج این نظرسنجی در سال ۱۳۹۵ نشان می‌داد ۳۵ درصد پاسخ دهندگان معتقد بودند اگر کلینتون رای بیاورد برای کشور ما بهتر است، اما ۵۲ درصد گفته بودند رای آوردن هر یک از این دو فرقی برای کشور ما نخواهد داشت. بیشتر بخوانید: تأثیر انتخابات آمریکا بر بازار ارز ایران انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا چگونه است؟ آقای پزشکیان شگفت‌انگیز! | چگونه نماینده آرام تبریز تبدیل به قطب اصلاح‌طلب انتخابات شد؟ در مهرماه ۱۳۹۹ (یک ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پیروزی بایدن در برابر ترامپ) نظر مردم ایران تغییر کرد. با مشاهده نتیجه روی کار آمدن ترامپ، خروج از برجام و تشدید تحریم‌ها، بیشتر شهروندان ایرانی مطلع از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نظرسنجی جدید اعلام کردند نتایج انتخابات «تاثیر زیادی» بر ایران خواهد گذاشت. نتایج این نظرسنجی نشان می‌داد بیش از ۵۵ درصد از شهروندان ایران که انتخابات آمریکا را دنبال می‌کنند، معتقدند نتایج آن تاثیر «زیاد» یا «خیلی زیادی» بر کشورشان خواهد داشت. تنها ۲۶/۴ درصد، حدود یک‌چهارم پاسخگویان، تاثیر این انتخابات بر ایران را «کم» یا «خیلی کم» ارزیابی کرده‌اند. نظرسنجی ایسپا در مهرماه ۱۳۹۹ نشان داد بیش از یک‌سوم شهروندان ایران معتقدند پیروزی بایدن برای ایران بهتر خواهد بود. این نظرسنجی‌ها در شرایطی انجام می‌شد که روسای جمهور در ایران حداقل باید سه سال بر سر کار می‌ماندند و تا زمان برگزاری انتخابات در آمریکا صبر می‌کردند و تنها یک سال فرصت داشتند تا با رئیس‌جمهور جدید آمریکا وارد فاز تقابل یا تعامل شوند. اما با جلو افتادن انتخابات در ایران، این وضعیت تغییر کرده است. حالا مردم ایران می‌توانند با پیش‌بینی نتایج انتخابات در آمریکا، دست به انتخاب رئیس‌جمهوری بزنند که قرار است دست‌کم ۳ سال و نیم آینده هم‌دوره یک رئیس‌جمهور در آمریکا باشد. همزمانی دوران روسای جمهور مختلف ایرانی و آمریکایی چه بلایی بر سر مردم آورده است؟ جدول زیر فهرست تحریم‌های آمریکا علیه ایران در سال‌های مختلف بعد از آغاز ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸ است. این جدول به خوبی گویای نوسان تشدید یا کاهش تحریم‌ها در دوره‌های مختلف روسای جمهور آمریکا و ایران است. نگفته پیداست که بیشترین تحریم‌ها علیه ایران در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به عنوان تندروترین رئیس جمهور ایران اعمال شده است. احمدی‌نژاد چه در دوران ریاست جمهوری جرج بوش و چه در دولت اوباما موفق شده بیشترین سهم تحریم‌های اقتصادی و سیاسی علیه کشور را به خود اختصاص دهد
. این در حالی است که جرج بوش در زمان زمامداری سید محمد خاتمی با وجود تصمیم مهمش مبنی بر حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ و اعلام ایران به عنوان یکی از محور‌های شرارت، تحریم‌های کمتری علیه ایران نسبت به دوران دولت احمدی‌نژاد اعمال کرده است. وضعیت در دوره زمانی ریاست جمهوری حسن روحانی و دونالد ترامپ هم وضعیت وخیمی است. این بار وخامت اوضاع ناشی از روی کار آمدن یک رئیس‌جمهور تندرو در آمریکاست. ترامپ با وعده فشار حداکثری علیه ایران روی کار آمد و این وعده همان ماه‌های نخست ورود به کاخ سفید با امضای فرمان اجرایی خروج از برجام عملیاتی کرد و تمامی تحریم‌های بعدی، نتیجه همین سیاست کلی او یعنی فشار حداکثری بود. اما آنچه جالب توجه است این است که تاثیر روی کار آمدن یک رئیس جمهور تندرو در ایران بر تنگ‌تر شدن عرصه تعاملات اقتصادی و سیاسی ایران با جهان به مراتب از روی کار آمدن یک رئیس جمهور دیوانه در آمریکا بیشتر است. تحریم‌های جرج بوش و باراک اوباما علیه ایران در دولت احمدی‌نژاد به دلیل رویکرد‌های تندروانه این دولت، به مراتب پرشمارتر و حتی موثرتر از تحریم‌های ترامپ علیه ایران در دولت روحانی بوده است. بنابراین ترکیب برنده، ترکیب دو رئیس جمهور میانه‌رو و ترکیب بازنده، ترکیب یک رئیس‌جمهور تندرو در ایران با هر رئیس جمهوری در آمریکاست. (مسلما یک رئیس‌جمهور تندرو در آمریکا اوضاع را بدتر هم خواهد کرد) نتایج نظرسنجی در آمریکا نشان می‌دهد آمریکایی‌ها ترامپ را به بایدن ترجیح می‌دهند. موسسه ۵۳۸ که یکی از معتبرترین موسسه‌های ارائه نظرسنجی انتخاباتی در آمریکاست به تازگی اعلام کرده بایدن ۴۹ درصد و ترامپ ۵۰ درصد رای پاسخ‌دهندگان را به خود اختصاص داده‌اند. ایران و آمریکا در ماه‌های اخیر مذاکرات محرمانه و غیرمستقیم خود را در عمان از سرگرفته‌اند. با روی‌کار‌آمدن احتمالی ترامپ این فرآیند ممکن است با مخاطراتی همراه باشد، اما آنچه مهم‌تر است این است که با روی‌کار‌آمدن یک دولت تندرو در ایران همزمان با یک دولت دیوانه در آمریکا، این روند به طور کامل قطع و به تقابل تبدیل خواهد شد. در حال حاضر از نظر مردم ایران، که مدت هاست به دلیل نادیده انگاشته شدن خواسته‌هایشان دچار بی‌اعتنایی به سیاست شده‌اند، مهمترین نتیجه، بهبود وضعیت معیشتی آنهاست. هر دولتی که روی کار بیاید باید بتواند فشار اقتصادی کنونی را کاهش بدهد. روی کار آمدن رئیس‌جمهوری که این فشار را مضاعف کند، به هیچ وجه در فهرست آرزو‌های مردم ایران نیست.